جمع آوری و دفع فاضلاب خانگی
جمع آوری و دفع فاضلاب خانگی | فاضلاب خانگی یکی از دو نوع فاضلاب میباشد که توسط منازل و انسانها تولید میشود و به وسیله چاه فاضلاب و یا لولههای فاضلاب به شبکه فاضلاب شهری منتقل شده و در آنجا تصفیه میشود. روش جمع آوری فاضلاب انسانی با لوله فاضلاب میباشد که در ادامه توضیحاتی در این مورد داده میشود.
بطور کلی دو نوع فاضلاب با عناوین فاضلاب خانگی و فاضلاب صنعتی داریم که ماهیت آنها از نامهای آنها نیز مشخص است. اما مطلب ما مربوط به فاضلاب خانگی میباشد. فاضلاب خانگی به فاضلاب تولید شده توسط انسان در منازل و ساختمانهای شهری گرفته میشود که عموما حاوی فضولات و زبالههای شهری میباشد. این نوع فاضلاب به فاضلاب انسانی نیز مشهور است.
چاه فاضلاب
در گذشته فاضلاب خانگی را در چاههای فاضلاب جمع آوری و دفع میکردند به این صورت که در کف ساختمان چاهی به طول مشخص با عنوان چاه فاضلاب حفر میشد و فاضلاب تولیدی ساختمان به وسیله لولههای فاضلاب به داخل آن هدایت میشد و چاه پس از مدتی آب فاضلاب را جذب میکرد و فضولات آن باقی میماند که این روش علاوه بر این که کارایی زیادی نداشت و پس از مدتی در صورت پر شدن چاه لازم نیاز به تخلیه چاه وجود داشت برای طبیعت و نیز مضر بود زیرا باعث آلودگی آبهای زیرزمینی میشد.
شبکه فاضلاب شهری
خوشبختانه در بسیاری از شهرها دیگر این روش منسوخ شده و معمولا از روش جدیدی به نام شبکه فاضلاب استفاده میکنند. دیگر روش جمع آوری و دفع فاضلاب خانگی شبکه فاضلاب میباشد به این صورت که فاضلاب ساختمانها به وسیله لوله کشیهای زیرزمینی به محل معینی به عنوان تصفیه خانه فاضلاب منتقل میشود و در آنچا پس از انجام عملیات تصفیه در طبیعت رهاسازی میشود. این روش بسیار خوب است و برای طبیعت نیز ضرری ندارد.
سپتیک فاضلاب
البته روش دیگری نیز به نام سپتیک وجود دارد که ترکیبی از چاه فاضلاب و تصفیه فاضلاب میباشد به این صورت که منبعی به نام سپتیک در کنار ساختمان تعبیه میشود و فاضلاب تولید شده در داخل آن جمع آوری میشود. سپتیک در اینجا حکم تصفیه خانه را دارد. سپس به وسیله تانکر تخلیه چاه اقدام به تخلیه سپتیک می نمایند. در مواردی حتی سپتیکها پیشرفتهتر هستند و توانایی تصفیه فاضلاب را نیز دارند و پس از تصفیه فاضلاب آب خروجی آنها پاکیزه بوده و در طبیعت رها میشود.
تعریف فاضلاب:
آبهای آلوده ناشی از فعالیتهای انسانی را که باید دفع شود یا به عبارتی دیگر، آبهای زائد را فاضلاب مینامند. فاضلاب ترکیبی از آب و مواد جامد است. آب موجود در فاضلاب در حدود 9/99 درصد وزن آن را تشکیل میدهد و فقط 1/0 درصد آن مواد دیگر است.
مواد جامد فاضلاب از نظر فیزیکی شامل مواد معلق و مواد محاوا است و از نظر شیمیایی به دو دسته مواد آلی و مواد معدنی تقسیم میشوند. علاوه بر مواد خارجی آلی و معدنی، فاضلاب دارای موجودات ذره بینی ( میکروبها، ویروسها و باکتریها) نیز هست.
از خصوصیات فیزیکی فاضلاب میتوان به درجه حرارت، رنگ و بوی فاضلاب اشاره کرد. مهمترین خصوصیات شیمیایی فاضلاب عبارتند از: مواد آلی و غیر آلی موجود در فاضلاب، درجه اسیدی فاضلاب(ph) و گازهای محلول در فاضلاب.
انواع فاضلاب:
فاضلابها بر حسب نوع پیدایش به سه گروه فاضلابهای خانگی، صنعتی و سطحی تقسیم می شوند.
فاضلاب خانگی:
پس از استفاده از حمام، دست شویی، توالت، ماشین لباسشویی و دیگر وسایل بهداشتی، فاضلابی تولید میشود که آن را فاضلاب خانگی میگویند. فاضلاب خانگی به دو دسته فاضلاب سنگین و فاضلاب سبک تقسیم میشود.
فاضلاب صنعتی:
آبهای حاصل از بارندگیها و شست و شوی معابر عمومی، فاضلابهای سطحی را تشکیل میدهند. این نوع فاضلاب نیز از مواد جامد و آب تشکیل شدهاند و بیشترین قسمت مواد غذایی، شن، ماسه، ذرات گیاهی، مواد نفتی و… تشکیل میدهند.
ضرورت جمع آوری فاضلاب:
ورود میلیونها لیتر فاضلاب به رود خانهها، دریاها و منابع آب زیر زمینی باعث آلودگی شدید و خطر ناک محیط زندگی انسان و سایر موجودات زنده میشود.
به منظور جلوگیری از انواع آلودگیها،سیستمهای جمع آوری فاضلاب مورد استفاده قرار میگیرد.
مهمترین علل ضرورت جمع آوری و تصیفه فاضلاب عبارتست از:
بالا آمدن سطح آبهای زیر زمینی، به علت اینکه میزان تخلیه فاضلاب در آبهای زیر زمینی با میزان برداشت از آبهای زیر زمینی متناسب نیست، به طوری که ممکن است فاضلاب دفع شده در نقاط مرتفع شهر در پایینترین نقاط شهر به سطح زمین برسد.
الودگی آبهای زیرزمینی به علت دفع فاضلاب به روش غیر بداشتی که مخاطرات بهداشتی زیادی را نیز به دنبال خواهد داشت.
الودگی خاک که در نتیجه، ترکیبات شیمیایی و عوامل بیولوژیکی از طریق زنجیره غذایی ( خاک به گیاه، گیاه به حیوان،حیوان به انسان و یا گیاه مستقیم به انسان) به بدن انسان وارد میشود.
صدمه به حیات آبزیان
عدم امکان استفاده مجدد از پس آب حاصل از نصفیه فاضلاب که باعث صرف هزینههای سنگین برای تأمین و انتقال آب میشود.
به منظور تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی (در جمهوری اسلامی ایران حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی میشود و…)
در این بخش سیستمهای جمع آوری و دفع فاضلابهای خانگی و آبهای سطحی مورد برسی قرار میگیرد.
جمع آوری فاضلاب خانگی:
به منظور جلو گیری از آلودگی محیط زندگی و جمع آوری و هدایت فاضلاب ساختمان به محل دفع، نیاز به یک سیستم لوله کشی است. در طرح این سیستم باید کمترین طول لوله در نظر گرفته شود. همچنین تدابیری به منظور دفع سریع فاضلاب و جولو گیری از گرفتگی در مسیر فاضلاب پش بینی شود، از جمله میتوان به استفاده از لولههایی با قطر مناسب، شیب بندی مناسب لولهها و استفاده از وصالههای 45 درجه (زانو، سه راه و…) اشاره کرد.
اجزای اصلی سیستم جمع آوری فاضلاب خانگی:
سیفون:
وسیلهای است که از یک طرف به وسیله بهداشتی و از طرف دیگر به شاخه افقی فاضلاب اتصال دارد. وجود آب در داخل سیفون باعث جلو گیری از عبور هوا و گاز درون شبکه به داخل ساختمان میشود.
لوله افقی فاضلاب:
از این لوله برای انتقال فاضلاب از سیفون به لوله قائم فاضلاب استفاده میشود. لوله قائم فاضلاب: فاضلاب از طریق لولههای افقی هر طبقه وارد لوله قائم شده به طرف پایین حرکت میکند.
لوله هواکش:
برای ایجاد ارتباط شبکه فاضلاب با جو و تخلیه گاز و هوای درون شبکه به بیرون میباشد و یکی از مهمترین قسمتهای شبکه لوله کشی فاضلاب است که تا روی بام امتداد مییابد.
دفع فاضلاب:
در ایران فاضلاب ساختمانها به سه طریق دفع میگردد:
- تخلیه به داخل چاه
- تخلیه به سپتیک تانک
- هدایت به شبکه فاضلاب شهری
دفع فاضلاب در چاه:
در مواردی که مقدار فاضلاب کم و محدود به چند خانواده باشد و زمین در عمقهای نسبتأ کم به لایههای آبرفتی نفوذپذیر برسد و سفرههای آب زیرزمینی حداقل 3 تا 4 متر پایین تر از لایههای یاد شده قرار گرفته باشد و یا از این سفرهها هیچ گونه برداشتی برای مصارف بهداشتی و شرب نشود، روش استفاده از چاه فاضلاب، سادهترین و ارزانترین روش دفع فاضلاب است.
ورود ميليونها ليتر فاضلاب به رودخانهها، درياها و منابع آب زيرزمينی باعث آلودگی شديد و خطرناک محيط زندگی انسان و ساير موجودات زنده میشود. به منظور جلوگيری از انواع آلودگیها، سيستمهای جمع آوری فاضلاب مورد استفاده قرار میگيرد.
مهمترين علل ضرورت جمع آوری و تصفيه فاضلاب عبارتست از:
1- بالا آمدن سطح آبهای زيرزمينی، به علت اينکه ميزان تخليه فاضلاب در آبهای زيرزمينی با ميزان برداشت از آبهای زيرزمينی متناسب نيست، به طوری که ممکن است فاضلاب دفع شده در نقاط مرتفع شهر در پايينترين نقاط شهر به سطح زمين برسد.
2- آلودگی آبهای زيرزمينی به علت دفع فاضلاب به روش غير بهداشتی که مخاطرات بهداشتی زيادی را نيز به دنبال خواهد داشت.
3- آلودگی خاک که در نتيجه، ترکيبات شيميايی و عوامل بيولوژيکی (بيماری زا) از طريق زنجيره غذايی (خاک به گياه، گياه به حيوان، حيوان به انسان و يا گياه مستقيم به انسان) به بدن انسان وارد میشود.
4- صدمه به حيات آبزيان
5- عدم امکان استفاده مجدد از پسآب حاصل از تصفيه فاضلاب که باعث صرف هزينههای سنگين برای تأمين و انتقال آب میشود.
6- به منظور تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی درجمهوری اسلامی ايران، حفاظت محيط زيست که نسل امروز و نسلهای بعد بايد در آن حيات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظيفه عمومی تلقی میشود.
جمع آوری فاضلاب خانگی
به منظور جلوگيری از آلودگی محيط زندگی و جمع آوری و هدايت فاضلاب ساختمان به محل دفع، نياز به يک سيستم لوله کشی است. در این طرح سيستم بايد کمترين طول لوله در نظر گرفته شود. همچنين تدابيری به منظور دفع سريع فاضلاب و جلوگيری از گرفتگی در مسير فاضلاب پيش بينی شود، از جمله میتوان به استفاده از لولههايی با قطر مناسب، شيب بندی مناسب لولهها و استفاده از وصالههای ۴۵ درجه (زانو، سه راه و…) اشاره کرد.
اجزای اصلی سيستم جمع آوری فاضلاب خانگی
سيفون: وسيلهای است که از يک طرف به وسيله بهداشتی و از طرف ديگر به شاخه افقی فاضلاب اتصال دارد. وجود آب در داخل سيفون باعث جلوگيری از عبور هوا و گاز درون شبکه به داخل ساختمان میشود.
لوله افقی فاضلاب: از اين لوله برای انتقال فاضلاب از سيفون به لوله قائم فاضلاب استفاده میشود.
لوله قائم فاضلاب: فاضلاب از طريق لولههای افقی در هر طبقه وارد لوله قائم شده، به طرف پايين حرکت میکند.
زبلوله هواکش: برای ايجاد ارتباط شبکه فاضلاب با جو و تخليه گاز و هوای درون شبکه به بيرون می باشد و يکی از مهمترين قسمتهای شبکه لوله کشی فاضلاب است که تا روی بام امتداد میيابد.
